Op donderdag 12 juni 2025 kwam het Netwerk tegen Armoede bijeen in het nieuwe MFG in Rhenen. Het was een inspirerende middag met vertegenwoordigers van diverse organisaties en betrokken inwoners. De bijeenkomst stond in het teken van Stichting Gelijkwaardig Herstel, De Steiger, en Welzijn Rivierstroom.

Stichting Gelijkwaardig Herstel: steun voor gedupeerde ouders

Liesbeth en Gerlinda van Stichting Gelijkwaardig Herstel gaven een indrukwekkende presentatie over hun werk voor ouders die getroffen zijn door de kinderopvangtoeslagaffaire.

• Landelijk zijn 42.000 ouders erkend als gedupeerd, met maar liefst 109.000 getroffen kinderen.
• In Rhenen zijn 32 ouders geregistreerd en in Veenendaal 150.

De stichting biedt een alternatief hersteltraject waarin vertrouwen, neutraliteit en eigen regie centraal staan. Ouders worden ondersteund door zogenaamde luisterend schrijvers bij het opstellen van hun verhaal. Gerlinda deelde haar persoonlijke, aangrijpende verhaal over vijftien jaar strijd voor erkenning en de gevolgen voor haar gezin en toekomstperspectief.

Er werd ook aandacht gevraagd voor kinderen van gedupeerde ouders. Er loopt een pilotproject om ook hen passende ondersteuning te bieden.

De Steiger en Welzijn Rivierstroom: samenwerken voor welzijn

In een open gesprek vertelden Annemarie (vrijwilliger bij De Steiger) en Willem (ervaringsdeskundige bij Welzijn op Recept) over hun ervaringen.

• De Steiger biedt gratis programma’s gericht op persoonlijke ontwikkeling en verhuist binnenkort naar een toegankelijker gebouw om beter aan de vraag te voldoen.
• Wekelijks nemen 20 tot 30 deelnemers deel aan activiteiten, waaronder een nieuw moestuinproject.
• Samenwerking met Welzijn Rivierstroom versterkt de lokale netwerken en de ondersteuning van inwoners.

Willem vertelde hoe creatieve expressie, zoals tekenen en schilderen, hem helpt in zijn herstelproces. Zijn werk wordt tentoongesteld en er wordt gekeken naar mogelijkheden om te exposeren in de nieuwe locatie van De Steiger.

Belangrijke inzichten en actiepunten

Tijdens de bijeenkomst werd duidelijk hoe belangrijk luisteren en eigen regie zijn in het herstel- en welzijnsproces. De gemeente onderstreepte haar rol in het ondersteunen van initiatieven zoals De Steiger.

Actiepunten:

• Volgende netwerkbijeenkomst: 6 november 2025
• Organisaties die willen meewerken of zich willen presenteren kunnen zich melden bij Kees Jochemsen
• Er wordt gezocht naar een opvolger voor Carla als coördinator van het Netwerk voor Nieuwkomers Rhenen

Verslag bijeenkomst Netwerk tegen Armoede over hulp aan multi-probleemgezinnen op 12 oktober 2023 in de Westpoort, Rhenen  

Aanwezig: Alewijn Donraad (Taalhuis), Arie van der  Staaij (Gezondheidscentrum Elst), Bert Huisman (Formulierenbrigade), Boele Boelens (manager sociaal domein), Carla van Sluisdam (Jobhulpmaatje, Netwerk voor Nieuwkomers), Eline van Berkum (Jobhulpmaatje), Ellen Buikema (Budgetloket), Ellen Hoogteijling (Taalhuis), Endryetta Aerts (Stichting Anders Foodvalley), Gerrie van der Staaij (Schuldhulpmaatje), Hans Bruin (Diakonie  PKN), HJ Nederhorst (Voedselbank),  Kees Jochemsen (Hulpmaatje Rhenen), Kim van Orden (consulent, sociaal team), Maartje Sloots (gezinscoach, gemeente Wormerland), Minke Veldkamp (gezinscoach, gemeente Wormerland), Mirjam Groenendijk (Adviesraad Sociaal Domein), Moniek Spoor (beleidsadviseur sociaal domein), Sandra Geurts (regisseur sociaal team), Xander Bardie (beleidsadviseur), Sandra Kensen (gespreksleider), Tom Oolbekkink (re-integratie adviseur), Tjark Struif Bontkes (coördinator Netwerk tegen Armoede).

1. Opening, voorstelrondje en mededelingen
   • Tjark heeft laten weten dat hij stopt als coördinator van het Netwerk tegen Armoede. Sandra memoreert dat hij aan de wieg stond van het Netwerk tegen Armoede in 2017 en dat er inmiddels 13 bijeenkomsten zijn georganiseerd. Kees Jochemsen overhandigt hem een bos bloemen.
   • H.J. Nederhorst roept de aanwezigen op om meer bekendheid te geven aan de Voedselbank en om mensen aan te melden, die nu onder de radar blijven.
   • Miriam Groenendijk zoekt nieuwe leden voor de Adviesraad Sociaal Domein.

2. Inleiding door Maartje Sloots van de gemeente Wormerland

Het Netwerk tegen Armoede heeft deze keer als thema ‘de hulpverlening aan multiprobleem-gezinnen’ gekozen. 

Het NtA heeft daarvoor Maartje Sloots en Minke Veldkamp van de gemeente Wormerland uitgenodigd om hun aanpak, waarin zij gebruik maken van gezinscoaches, met ons te delen en toe te lichten.

Zij worden ingezet in gezinnen, die al generaties lang kampen met chronische problemen als armoede, schuld, werkloosheid en verslaving, en die vaak al jaren dure versnipperde hulp krijgen, die niet helpt. In deze gezinnen zijn patronen vaak diep ingesleten en zij glijden daarom vaak weer af zodra de hulp stopt. Ook komt het regelmatig voor dat de samenwerking met bepaalde hulpverleners door het gezin  wordt verbroken omdat ze hulpverleningsmoe zijn terwijl er nog geen duurzame verbetering is.

De gezinscoaches besteden veel aandacht aan het in kaart brengen van wat er werkelijk aan de hand is, aan de werkrelatie en aan het in kaart brengen van het netwerk van zo’n gezin voordat er een plan wordt gemaakt. 

De introductie van een gezinscoach (door een bestaande hulpverlener) is soms best heftig. Gezinscoaches volgen niet altijd de standaardprocedures: hun eerste doel is om een vertrouwensband op te bouwen. Zo is het invullen van een formulier voordat er een gesprek plaats kan vinden, niet aan de orde. Het gaat er om dat er een klik is met het gezin. Daarom mogen de ouders aangeven of, hoe en met wie zij verder willen, zodat zij de regie houden op de inhoud.

De eigenschappen van de persoon van de werker en de werkrelatie tussen hulpverlener en gezin zijn cruciaal voor een duurzaam resultaat. Ze geloven in gezinnen en niet in uithuisplaatsing van gezinnen zoals dat nu vaak voorkomt in Nederland. Niet de regels (het systeem) zijn leidend maar doen wat nodig is. Daarbij is een respectvolle menselijke benadering, die vertrouwen en contact geeft, cruciaal. 

De gezinscoaches zijn in dienst van de gemeente en onderdeel van het sociaal domein,  wat de contacten met collega’s directer  maakt. Ook haalt dit een eventuele financiële prikkel weg, die een rol kan spelen bij ingehuurde organisaties. 

De gezinscoaches onderhouden contacten met alle hulpverleners, die nog eventueel nodig zijn, en laten zich niet beperken door regels van de jeugdwet, als die een belemmering vormen voor een effectieve hulp. Zo stopt men b.v. niet met het verlenen van jeugdhulp bij een leeftijd van 18 of 21 jaar als een langdurige inzet langer nodig is om intergenerationele  patronen te  doorbreken.  

Het is soms een uitdaging om alle spelers mee te krijgen in de aanpak; bestuurlijke commitment is dan ook erg belangrijk binnen deze werkwijze. Wat betreft de budgetten: als er geld nodig is en het budget voor dat specifieke doel is op, dan wordt getracht elders geld te vinden (het ontschotten van budgetten).

Het uitgangspunt is “doen wat nodig is, maar altijd met de toestemming van de ouders”. Op deze manier kan er ook zonder belemmering van privacy goed met elkaar worden samen gewerkt. 

Er wordt gebruik gemaakt van  een registratiesysteem van de Uitvoeringsbrigade waar ouders de regie op  hebben. De ouders kunnen hulpverleners toegang verlenen tot dit systeem. Verdere registratie is niet nodig; er is geen sprake van indekken van verantwoordelijkheden. Binnen dit registratiesysteem kunnen ook de maatschappelijke kosten en baten worden verrekend. 

Omdat zij meestal te maken krijgen met alle wetten binnen het sociaal domein, kunnen de gezinscoaches juist weer terug naar ‘werken volgens de bedoeling’ vanuit de leefwereld van het gezin door gebruik te maken van de ruimtes binnen de wet- en regelgeving. 

Deze methode maakt een einde aan de versnipperde hulpverlening en maakt het mogelijk om het ‘1 gezin, 1 plan, 1 contactpersoon’ principe in de praktijk uit te voeren, omdat de ouders in de uitvoering zitten en de regie hebben. 

De gezinscoaches beschouwen het gezin als één samenhangend geheel en zorgen ervoor dat er samen met de verschillende organisaties één  integraal plan wordt gemaakt waar maatwerk en afstemming voorop staan.. 

In de tijd die voor hen beschikbaar is, 32 uur per week, is het uitgangspunt dat zij 5 gezinnen begeleiden.

Op dit moment wordt er nog weinig met vrijwilligersorganisaties gewerkt, ook door het soms ingewikkelde gedrag dat ouders en kinderen kunnen vertonen. Voor lichte gevallen wordt  het mogelijk geacht om vrijwilligers een belangrijke rol te laten vervullen, eventueel onder begeleiding van een gezinscoach.

Hoe gaat Rhenen om met dergelijke gezinnen?

In Rhenen is er een Sociaal Team (18+) en een Jeugdteam (0-18). Dit zijn verschillende teams die in veel casussen nauw samenwerken.

In principe houdt een gezin zelf de regie. Echter in voorkomende gevallen kan bemoeizorg worden ingezet en in crisissituaties, waar de professionals vastlopen,  kan het Doorbraakteam worden ingeschakeld. Ook kan het zijn dat er specialistische begeleiding geïndiceerd wordt en die begeleider de regie heeft over de casus/het gezin. De complexe gevallen worden dan besproken in een MDO (multidisciplinair overleg) waarin alle betrokken professionals (en soms ook de gezinsleden zelf)  participeren. 

Het Doorbraakteam heeft een eigen budget, maar daar is de afgelopen 2 jaar geen gebruik van gemaakt. 

De gemeente Rhenen hanteert als uitgangspunt “Werken vanuit de bedoeling” waarbij, als het moet, ‘buiten de lijntjes kan worden gekleurd’. 

Voor bepaalde gevallen kunnen middelen beschikbaar worden gesteld door de Kerngroep Armoedebestrijding, b.v. als het gaat om reiskosten om een specifieke behandeling te kunnen ondergaan.  

Vrijwilligers kunnen een belangrijke rol spelen omdat zij vaak in aanraking komen met kwetsbare gezinnen. Zij kunnen signalen en informatie doorgeven aan de gemeente. Een goede samenwerking tussen gemeente en vrijwilligersorganisaties is daarom van groot belang.

Door het sociaal team wordt aangegeven dat als vrijwilligers tegen problemen aanlopen, zoals tegenstrijdige regels of problemen, die niet worden gezien door de professionals, zij altijd contact kunnen opnemen met het sociaal team zodat er samen naar de beste oplossing gezocht kan worden. Ook kunnen vrijwilligers die constateren dat de communicatie tussen een ingehuurde zorgaanbieder en een gezin moeizaam verloopt, hierover contact opnemen met de consulent van het sociaal team of het jeugdteam. 

3. Afsluiting 

In het afsluitend rondje worden o.m. de volgende opmerkingen gemaakt

• Het is belangrijk dat er goede relaties bestaan tussen de verschillende hulpverleners en vrijwilligers.
• Er zijn meerdere manieren om om te gaan met multiprobleemgezinnen. Rhenen volgt een meer pragmatische aanpak en die voldoet goed.
• Arie van der Staaij stelt voor om voor een volgende bijeenkomst Inburgering op de agenda te plaatsen, en met name het Persoonlijk Integratie Plan (PIP).
• Sandra roept de aanwezigen op om kandidaten te zoeken voor het coördinatorschap van het Netwerk tegen Armoede. Reacties kunnen worden gericht aan Kees Jochemsen. 
• Tjark bedankt Sandra voor de deskundige en prettige wijze waarop zij sinds 2017 het Netwerk heeft geadviseerd en de bijeenkomsten heeft geleid.

Verslag bijeenkomst Netwerk tegen Armoede op 11 oktober 2022

Plaats: Ontmoetingskerk, Rhenen

Het Netwerk tegen Armoede is gestart in 2017 naar aanleiding van de armoedeconferentie in november van dat jaar.

Sindsdien zijn een tiental bijeenkomsten georganiseerd met thema’s als vroegsignalering, samenwerking, armoede onder ouderen/jongeren enz. 

De verslagen van deze bijeenkomsten kunt u lezen op https://hulpmaatjerhenen.nl/netwerk-tegen-armoede).

De onderwerpen van deze bijeenkomst waren:

• de voortgang van het armoedeproject
• de gevolgen van de inflatie

De bijeenkomst is voorbereid door Kees Jochemsen, Josje Doorenbosch, Sandra Kensen en Tjark Struif Bontkes. Er waren 49 deelnemers (zie de lijst met deelnemers).

Sandra Kensen, gespreksleider, heet iedereen welkom en constateert dat er een grote opkomst is.

De wethouder heeft bloemen meegenomen voor de vrijwilligers van de Formulierenbrigade.

1. Kerngroep armoedebestrijding

Monique Spoor (coördinator Kerngroep armoedebestrijding) geeft een toelichting op het werk van de kerngroep.

In 2019 is een armoedebestrijdingsplan opgesteld. Het doel van dat plan was om 25 gezinnen structureel uit de armoede te helpen. Het Netwerk tegen Armoede is in 2021 gevraagd hierin mee te denken. Hieruit is de Kerngroep armoedebestrijding voortgekomen. Intussen is de situatie veranderd door m.n. corona en de energiecrisis. De groep komt eens per 3 weken bijeen in wisselende samenstellingen, maar in principe maken de volgende groepen hiervan deel uit: sociaal team, klantmanagers, CJG, Buurtgezinnen, Hulpmaatje Rhenen en Formulierenbrigade.

Tijdens de bijeenkomsten worden ingebrachte casussen besproken. Deze casussen betreffen meestal schrijnende gezinssituaties, veroorzaakt door een gebrek aan middelen. Er wordt dan bekeken in hoeverre hiervoor oplossingen kunnen worden gezocht binnen, maar soms ook buiten, de bestaande kaders. Hiervoor heeft de groep een eigen maatwerk budget. 

Het verschil met het bestaande Noodfonds is dat het bij de laatste om acute noodsituaties gaat.

Er wordt een anonieme registratie bijgehouden.

Hoewel deelname van sommige groepen onregelmatig is wordt de samenwerking tussen de gemeente en vrijwilligersorganisaties als zeer positief ervaren, waardoor we een beter beeld van de armoedeproblematiek in Rhenen krijgen.

2. Wat merken we van de energiearmoede en wat kunnen we eraan doen. 

Naast de reeds geïnventariseerde en rondgestuurde ervaringen meldt de RABO bank dat ze al signalen ontvangen. Zij besteden o.a. aandacht aan preventie: het benaderen van klanten, die rood staan, en klanten die een creditcard aanschaffen als oplossing van hun schulden.

De wethouder geeft aan dat de gemeente inzet op structurele oplossingen van de energiearmoede zoals betere isolatie van woningen en het inzetten van energiecoaches, en aan de andere kant door het bieden van hulp aan mensen die in de problemen zijn geraakt, zoals de energietoeslag.

In kleine groepen wordt vervolgens mogelijkheden besproken wat er gedaan zou kunnen worden om energiearmoede te beperken. Hieruit komen een aantal suggesties naar voren:

• Een effectieve samenwerking tussen de verschillende partijen: energiecoaches, schuldhulpverleners, sociaal team,  Formulierenbrigade, waarbij de Kerngroep armoedebestrijding een coördinerende rol zou kunnen spelen.
• Het Noodfonds kan een oproep doen om de burgers, die de € 190 toeslag in november kunnen missen, in het Noodfonds te storten om daarmee gezinnen bij te staan die acute betalingsproblemen hebben. Deze gezinnen zouden dan wel bereid moeten zijn de suggesties voor een zuiniger energiegebruik te willen opvolgen.
• Burgerbijeenkomsten organiseren voor voorlichting over energiebezuiniging maar ook om de burgers onderling ideeën uit te laten wisselen.
• Organisatie op meerdere plekken van gratis maaltijden; dit vermindert de verwarmingskosten, bevordert het eten van gezond voedsel en brengt gelijkgestemden met elkaar in contact om over hun problemen te praten.
• Als mensen worden doorverwezen naar een instantie voor verdere hulp is het verstandig om na te gaan in hoeverre dit heeft geleid tot het oplossen van de problemen.
• Extra aandacht voor jongeren rond hun 18^e jaar omdat zij dan financieel zelfstandig worden.
• Aandacht voor voorlichting op scholen aan jongeren over het omgaan met geld.
• Training van Stimulansz in het hanteren van een bredere kijk op de problematiek
• Het gebruik van de energiemonitor om slimmer met je energie om te gaan
• Om de doelgroep te benaderen kan het gebruik van het koffiekarretje nuttig zijn.
• Meer aandacht voor mensen in bijzondere situaties zoals overlijden, echtscheiding. In dit verband zouden begrafenisondernemers ook bij het netwerk kunnen worden betrokken.

Maandag 11 oktober 2021 kwam een divers gezelschap van ongeveer 60 mensen bijeen in de Ontmoetingskerk te Rhenen. Aanwezig waren hulpmaatjes, raadsleden, wethouder De Heer, gemeenteambtenaren (beleid en uitvoering) en vertegenwoordigers van de Rabobank, Rhenam wonen, Budgetloket en de kerken. Aanleiding voor het symposium was de oprichting van Stichting HulpMaatje en het afscheid van Arie van der Staaij, voormalig voorzitter van de stichting. Het symposium kwam tot stand met een financiële bijdrage van de gemeente.

Een indrukwekkend verhaal uit ervaring

De plenaire presentatie kwam van Movisie (kennisinstituut voor sociale vraagstukken). Marc Mulder maakte indruk met zijn persoonlijke verhaal over schulden, schuldeisers en hulpverleners. Er was een tijd dat hij getrouwd was en goedlopende winkels bezat. Maar een reeks tegenslagen bracht wanhoop, stress, schaamte, een slecht zelfbeeld en verminderd zelfvertrouwen. Pas toen hij zelf geloofde dat hoop gerechtvaardigd was, veranderde zijn situatie. Marc verzocht de zaal twee dingen: 

1. Laat mensen niet aan hun lot over. Wanneer zij wel de kracht hebben om iets te willen, zoals de stapel enveloppen openen, maar dit nog niet alleen kunnen, doe het dan met hen. 
2. Betrek mensen, die de instanties en de regels hebben ondergaan, vanaf het prille begin bij het maken of herzien van beleid. Hun ervaringen bieden waardevolle inzichten.

Vijf workshops over macht en kracht in relaties 

De organisatie van het symposium was in handen van Kees Jochemsen, Tjark Struif Bontkes, Cora van den Berg, Eline van Berkum en Sandra Kensen. Ieder organiseerde ook een workshop samen met enkele symposiumdeelnemers en een moderator van de gemeente.

• Vertrouwen

In de eerste workshop vertelden deelnemers over positieve ervaringen met hulpverlening. Deze komen voort uit vertrouwen: de band tussen hulpvrager en hulpverlener. Vertrouwen schenken is daarbij even belangrijk als het krijgen. Gemakkelijk is dit niet; macht en kracht kunnen vertrouwen in de weg staan. Een tweede belangrijk aspect is vakbekwaamheid. De hulpverlener moet weten wat een goed tempo is en wat iemand aankan. Te snel en te veel zijn dominante krachten.  

• Hulpmaatjes vullen professionals goed aan

Een hulpmaatje en een lid van het sociaal team kunnen de krachten bundelen voor een cliënt. Een hulpmaatje kan bijvoorbeeld gemakkelijker meegaan met een cliënt naar een gesprek met een instantie als het UWV. Zo’n gesprek kan verrassend goed uitpakken. Het directe contact en de ruimte die ontstaat met 3 mensen in een gesprek in plaats van 2, maakt dat de menselijke maat en de regels in balans blijven. Lacht rijmt op kracht, was het gezegde in deze workshop.      

Tijdig over betalingsachterstand praten, voorkomt grote problemen.

Eén rekening niet op tijd kunnen betalen: oké. Maar als het twee of drie keer achter elkaar gebeurt dan is het zaak dat iemand dit signaleert. Zorgverzekeraars, leveranciers van energie en water en woningcorporaties informeren gemeenten over betalingsachterstanden in het kader van de zogenaamde ‘vroegsignalering’. Soms blijkt ook dat er meer aan de hand is. De vraag is eenvoudig, “Wat is er gaande in uw gezin?”; het antwoord een goed gesprek waardig. Er komen allerlei organisaties in beeld die kunnen helpen, zoals schuldhulpverlening, sociaal team, vrijwilligersorganisaties, banken en woningstichting. Dat vraagt dan wel om een goede samenwerking tussen hen. Hoe organiseer je dat en hoe zorg je er tegelijkertijd voor dat de privacy wordt gewaarborgd. In deze workshop zochten de deelnemers die samenwerking direct op.  

Foto rechts:

Coördinator JobHulpMaatje Cora van den Berg en coördinator SchuldHulpMaatje Rudolf van Tilborg spelen 2 muziekstukken (largo en allegro) uit een sonate van Vivaldi voor Cello en Basso continuo.

• Duidelijkheid over rollen

In de workshop over de samenwerking tussen organisaties concludeerden de deelnemers dat het van groot belang is om elkaar te leren kennen. Vanaf de start van een gezamenlijk project af en toe stilstaan bij elkaars kernwaarden en de rol die iedere organisatie wil en kan vervullen, voorkomt dat energie aan de verkeerde zaken wordt besteed. Ken de vele mogelijke rollen: van initiëren tot coördineren en van leiden tot uitvoeren. En weet dat organisaties behalve per project, ook per situatie verschillende rollen pakken. Dit voor iedere betrokkene steeds helder krijgen, is de rol van signaleren. 

• Zelf doen en samen doen

Er is veel om trots op te zijn in Rhenen. Neem dit symposium. Het maakt duidelijk dat veel mensen en organisaties zich inzetten voor een sociaal Rhenen. Ook laat het zien dat wij elkaar gemakkelijk kunnen vinden. Eén van de kwesties is misschien snelheid. Wat doet het met de onderlinge verhoudingen wanneer een partij de indruk krijgt te moeten wachten op de ander? In hoeverre blijft het dan lukken om begrip voor elkaar te houden en ieders plichten en rechten te erkennen? De kracht van samen kan op zo’n moment worden ingeruild voor de macht van het zelf doen.